89 χρόνια από τον θάνατο του Κώστα Καρυωτάκη

21 Ιουλίου ήταν το 1928 που ο Κώστας Καρυωτάκης με μια αποχαιρετιστήρια επιστολή έγινε ο ιδανικός αυτόχειρας που είχε ο ίδιος τελετουργικά σχεδιάσει. Μια μέρα πριν, προσπαθώντας επί δέκα ώρες να πεθάνει στην ακτή του Μονολυθίου της Πρέβεζας, η ζωή φαινόταν να δείχνει πως τον έχει ακόμη ανάγκη.

Στο καφενείο «Ουράνιος κήπος» της περιοχής Βαθύ, με ένα ανοιχτόχρωμο γαλλικό και προσεγμένο κοστούμι, ανάβοντας το ένα τσιγάρο μετά το άλλο συνθέτει τα τελευταία του λόγια. Σεναριογράφος της ίδιας του της ζωής και πρωταγωνιστής, ο ποιητής απομακρύνεται για λίγα μέτρα και πυροβολείται στην καρδιά.

Το σημείο σήμερα οι επισκέπτες μπορούν να το διακρίνουν εύκολα λόγω της πινακίδας που το κοσμεί. «Εδώ, στις 21 Ιουλίου 1928, βρήκε τη γαλήνη με μια σφαίρα στην καρδιά ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης», αναγράφεται. Δεν τίθεται θέμα για θάνατο του ποιητή, ο ποιητής υπάρχει όσο τα έργα του ταξιδεύουν ανοιχτά στους αιώνες, όσο αλλάζουν χέρια και δημιουργούν προβληματισμούς. Ο ποιητής εκεί βρήκε την γαλήνη, εκείνη που δεν έβρισκε στην πραγματικότητα, σε μια πραγματικότητα στενή κι αποκρουστική.

Η ιστορία τον έστεψε ως τον σημαντικότερο ποιητή της γενιάς του ΄20. Έναν ποιητή που άλλαξε άρδην την ποίηση και τα ποιητικά στερεότυπα, έναν ποιητή που οι επόμενες γενιές τον αγάπησαν, προσπάθησαν να του μοιάσουν. Έναν ποιητή που δημιούργησε ρεύμα, τάση, κάνοντας τους ποιητές των επόμενων γενεών να έχουν ροπή προς τον καρυωτακισμό.

Με τρεις ποιητικές συλλογές βγαλμένες σε μία εποχή που ίσως να μη τις άντεχε, μια εποχή που δεν ταίριαζε και στον ίδιο τον ποιητή, άφησε το στίγμα του στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Θα βιαστείς -ημιμαθώς- να προσδώσεις "τίτλους" στον ποιητή, να τον χαρακτηρίσεις, να προσπαθήσεις να τον "εξηγήσεις", να τον ερμηνεύσεις, να τον ιδιαιτεροποιήσεις, αλλά τι σημασία έχουν όλα αυτά;

Πόσο άστοχο είναι με εργαλείο την ημιμάθεια να αναδημιουργούμε, να ανακατασκευάζουμε και να αιτιολογούμε;

Οι ποιητές και οι εξηγήσεις είναι πράγματα αντίθετα. Οι ποιητές δεν ερμηνεύονται. Δεν πατάνε σε κανόνες. Έτσι ήταν και ο Καρυωτάκης και τον στενεύουν όλες οι ερμηνείες που του έχουν προσδοθεί τα τελευταία 80 χρόνια.

Άστοχο είναι και να σεναριολογήσει κανείς τις αιτίες του θανάτου του. Ο ίδιος ο ποιητής «εξηγείται» στην επιστολή που βρέθηκε στο σακάκι του την ημέρα της αυτοκτονίας. Το γιατί είναι άστοχο να μελετηθεί, αν και δίνει ιδιαίτερη τροφή στην φιλολογική έρευνα, -ίσως και μεγαλύτερη από το ποιητικό του έργο, δυστυχώς-.

Το ψυχολογικό πορτρέτο του Καρυωτάκη μοιάζει συνάμα τόσο μυστήριο και τόσο ξεκάθαρο, ανάλογα με τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσεις μελετώντας το.

Θα κλείσουμε με δυο στίχους του ποιητή και μια ευχή. Μια ευχή η τελευταία του ολιγοήμερη κατοικία στην Πρέβεζα να μουσειοποιηθεί και με τους αγαπημένους μου στίχους από το ποίημα «Ανδρείκελα», της συλλογής Ελεγεία και Σάτιρες, το 1927.

Σα να μην ήρθαμε ποτέ σ' αυτήν εδώ τη γη,
σα να μένουμε ακόμη στην ανυπαρξία.
Σκοτάδι γύρω δίχως μια μαρμαρυγή.
Ανθρωποι στων άλλων μόνο τη φαντασία.

Από χαρτί πλασμένα κι από δισταγμό,
ανδρείκελα, στης Μοίρας τα τυφλά δυο χέρια,
χορεύουμε, δεχόμαστε τον εμπαιγμό,
άτονα κοιτώντας, παθητικά, τ' αστέρια.

Μακρινή χώρα είναι για μας κάθε χαρά,
η ελπίδα κι η νεότης έννοια αφηρημένη.
Αλλος δεν ξέρει οτι βρισκόμαστε, παρά
όποιος πατάει επάνω μας καθώς διαβαίνει.

Πέρασαν τόσα χρόνια, πέρασε ο καιρός.

Ω! κι αν δεν ήταν η βαθιά λύπη στο σώμα,

ω! κι αν δεν ήταν στην ψυχή ο πραγματικός

πόνος μας, για να λέει ότι υπάρχουμε ακόμα...